Merkeziyetsiz Çözümlerin Gücü: DAO'lar ve Blok Zincir Teknolojisi
Herkese merhabaalar, bugün sizlere anlatmayı, okumayı ve daha da öğrenmeyi çok sevdiğim bir konudan bahsedeceğim: ‘Merkeziyetsiz Çözümler’ ve bu çözümlerde en önemlisi gelişme olarak gördüğüm DAO (Decentralized Autonomous Organization) yani ‘Merkeziyetsiz Otonom Kuruluşlar’. Aslında diğer blog yazılarında biraz değinmeye çalışmıştım ama ayrı ele alınması gereken bir konu olduğu için sadece kısa bilgiler vermekle yetindim. Ancak bugün rahat rahat bu konu hakkında konuşabiliriz, hatta ilerleyen yazılarda diğer merkeziyetsiz çözümleri de detaylı şekilde inceleriz.
Blok zincir ağı, merkezi bir otoriteye bağlı olmadan çalışan dağıtık (decentralized) bir sistemdir. Bu ağda bulunan tüm düğümler, verileri hem paylaşır hem de doğrular, bu sayede ağın güvenliği ve güvenilirliği sağlanır. Böylelikle, blok zincir üzerindeki bloklara işlenen tüm veriler birçok farklı düğümde saklandığı için, tek bir düğümün arızalanması veya hacklenmesi ağın bütünlüğüne zarar vermez. Merkeziyetsiz bir yapıda çalışan blok zincir ağı, verilerin manipüle edilmesini zorlaştırır. Ağdaki her düğüm, verilerin doğruluğunu kontrol eder ve onaylar. Bu, verilerin güvenilirliği konusunda herhangi bir şüpheye yer bırakmayan yenilikçi bir güvenlik yapısı oluşturmaktadır.
Blok zincir teknolojisi, bu 'merkeziyetsiz' yapısı sayesinde verilerin güvenliği ve sahipliği konusunda yenilikçi çözümler sunabilmektedir. Bu teknoloji; finansal işlemlerden sanata, müzikten oyun sektörüne kadar geniş bir yelpazede kullanılabilmektedir. Blok zincir teknolojisi özünde, merkezi otoritelere bağımlılığı azaltarak daha adil ve şeffaf bir ekonomik sistem oluşturmayı amaçlar.
Ayrıca blok zincir teknolojisi, ‘merkeziyetsizlik’ sayesinde aracılara ihtiyaç duymadan doğrudan iki taraf (peer to peer) arasında işlem yapılmasına olanak tanır. Bu durum, işlem maliyetlerini düşürerek işlemlerin daha hızlı gerçekleşmesini sağlar.
DAO’lar işte bu noktada ‘merkeziyetsiz’ yapılarla birlikte ortaya çıkan işbirliklerine bir çözüm getirmeyi hedeflemektedir. DAO’nun tanımına bakacak olursak bir topluluk tarafından kontrol edilen bir organizasyon olduğu sonucuna varabiliriz. Bu organizasyon, blok zinciri teknolojisi kullanılarak oluşturulur ve akıllı sözleşmelerle yönetilir. DAO'lar, halka/kullanıcıya açık bir blok zinciri üzerinde çalışır ve herhangi bir merkezi otoriteye veya aracıya ihtiyaç duymazlar.
DAO'lar (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar), bir topluluk tarafından kontrol edilen yapılar olup, tüm kararlar bu topluluk tarafından alınır. Bu kararlar, oy kullanma yoluyla veya belirli koşullara bağlı otomatik karar alma süreçlerinin desteğiyle gerçekleştirilebilir. Bu koşullar; elbette ki projenin yapısına bağlı olarak değişmektedir. DAO'lar, topluluk üyeleri tarafından finanse edilip işletilebilir, bu da geleneksel organizasyonlardaki yönetim maliyetlerini ve aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırır. Tabi ki burada projedeki anahtar koşulları kimin başlangıçta sağladığı, ilk DAO’nun kurumunda kimin veya kimlerin rol oynadığı, bu rolde de bir merkezi duruş olup olmadığı, oy oranlarının nasıl dağıtılacağı gibi birçok konuda soru işaretleri vardır. Her ne kadar belirli uygulamalar için bir çerçeve oluşturulmuş olsa dahi ilerleyen süreçlerde bu soruların cevaplarının çok daha detaylandırılacağına kendi adıma emin olduğumu söyleyebilirim.
İncelemeye devam ettiğimizde; DAO'lar, çok çeşitli alanlarda kullanılabilir. Örneğin bir DAO, kripto para birimleri için bir ‘yatırım fon yönetimi’ olarak işlev görebilir. Bu fon, topluluk üyelerinin katkılarıyla finanse edilir ve akıllı sözleşmeler aracılığıyla yönetilir. Böylece, yatırımcılar arasındaki işlemler otomatik olarak gerçekleştirilir ve herhangi bir aracıya gerek kalmaz.
DAO'lar (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar), gerçek dünya varlıkları (RWA) projeleri için bir proje yönetim organı olarak da kullanılmaktadır. Bu tür yatırım finansmanları, topluluk üyeleri tarafından sağlanmakta ve DAO, fonları topluluk tarafından kaydedilen kurallara göre yönetebilmektedir. Bu yaklaşımla; RWA projelerinin finansmanı ve yönetiminin, tamamen ayrı bir bölüm tarafından kontrolünün sağlanması beklenmez, yani ilave araçlara ihtiyaç duyulmaz.
Örneğin TerraMirum projesi, bu amaçla kurulmuş bir girişimdir. Credipto şirketi, RWA projelerini tokenleştirerek DAO topluluğu oluşturmayı ve çözümlerini devamını alarak kararlarına göre şekillendirmeyi planlamaktadır. MIRUM projesinde benimsenen yaklaşımla, yarı-merkezi (semi-desentral) bir yapı oluşturarak, yatırımcılara özgürlük verirken merkezi yönetime ise denetim fırsatı veren bir dengeyi temsil etmektedir.
DAO'lar ayrıca, tamamen merkeziyetsiz oldukları için, herhangi bir merkezi otoritenin müdahalesine veya kontrolüne ihtiyaç duymazlar. Bu sayede DAO'lar, merkezi otoritelerin sınırsız müdahalesine veya kontrolsüz hükümet düzenlemelerine maruz kalmazlar. Bu da bana Jean Jacques Rousseau’nun “Genel İrade” kavramını hatırlatmaktadır. Orada Jean Jacques Rousseau; “Her birey, kendi iyiliğini belirleyen özgün bir iradeye sahip olduğunu, ancak, bireylerin kişisel iyiliklerinin ötesinde, kolektif iyiliğin daha öncelikli olduğu bir idealde, tüm bireysel iradelerin toplamı genel iradeyi oluşturduğunu” açıklamıştır. Bu bağlamda, insanlar toplumun genel yararını gözetme yeteneğine sahip olduklarında, kişisel iradeler toplumun genel iradesiyle uyumlu hale gelebilir. Bu durum, bireylerin kendi çıkarlarını düşünürken aynı zamanda toplumsal faydayı da göz önünde bulundurabilmeleriyle mümkün olur. DAO’da; içinde bulunan üyelerin toplumun ve özgün iradelerinin yararını göz önünde bulundurarak karar vereceğini ortaya çıkartan bir yapı kurulmuştur. Kim bilir belki bir gün bu yapı tüm siyasi arenada da kullanılır hale gelir. Böylelikle, 18. Yüzyıl düşünürüne bizler de kulak vermiş oluruz.
Toparlayacak olursak, DAO'lar, blokzincir teknolojisi temelinde kurgulanan, otomatik ve merkeziyetsiz bir yönetim yapısına sahip organizasyonlardır. Bu organizasyonlar, topluluk tarafından kontrol edilir ve akıllı sözleşmeler aracılığıyla yönetilir. DAO'lar, çeşitli alanlarda kullanılabilir ve aracılara ihtiyaç duymazlar. Söz konusu teknolojiyi kullanan TerraMirum da projesini DAO’lar üzerine kurmuştur.
İncelemek isterseniz: terramirum.com
Hiç yorum yok: